सामान्य भाषेत सांगायचे तर, मुद्रास्फीतिमुळे आज आपण ज्या किंमतीत एखादी वस्तू खरेदी करतो, तीच वस्तू उद्या अधिक महाग होऊ शकते.

मुद्रास्फीति का होते?

मुद्रास्फीतीची अनेक कारणे असू शकतात, जसे की:

• अधिक प्रमाणात पैसा छापणे: जेव्हा सरकार जास्त प्रमाणात पैसे छापते, तेव्हा बाजारात पैसे जास्त प्रमाणात उपलब्ध होतात. त्यामुळे वस्तूंची मागणी वाढते आणि त्यांच्या किमतीही वाढतात.
• मागणीत वाढ: जेव्हा लोकांची कमाई वाढते किंवा त्यांना वाटते की पुढे किंमती वाढतील, तेव्हा ते अधिक खर्च करायला सुरुवात करतात. त्यामुळे मागणी वाढते आणि किंमती वाढतात.
• पुरवठ्यात कमी: जेव्हा एखाद्या वस्तूचा पुरवठा कमी असतो, तर त्याची मागणी वाढते आणि त्यामुळे किंमत वाढते.
• उत्पादन खर्चात वाढ: जेव्हा उत्पादनाचा खर्च वाढतो (उदा. मजुरी, कच्चा माल), तेव्हा उत्पादक आपल्या उत्पादनांच्या किंमती वाढवतात.

मुद्रास्फीतीचे परिणाम काय होतात?

मुद्रास्फीतीचे अनेक नकारात्मक परिणाम होतात, जसे की:

• खरेदी शक्ती कमी होणे: मुद्रास्फीतीमुळे लोकांची खरेदी शक्ती कमी होते, म्हणजेच त्याच पैशात पूर्वी जितक्या वस्तू खरेदी होत होत्या, तितक्याच वस्तू आता खरेदी करता येत नाहीत.
• बचतीचे मूल्य कमी होणे: मुद्रास्फीतीमुळे बचतीचे मूल्य कमी होते, कारण भविष्यात त्याच पैशात कमी वस्तू खरेदी करता येतील.
• अर्थव्यवस्थेत अस्थिरता: मुद्रास्फीतीमुळे अर्थव्यवस्थेत अस्थिरता निर्माण होते, ज्यामुळे गुंतवणूकदारांचा विश्वास कमी होतो.
• गरीबांवर अधिक परिणाम: मुद्रास्फीतीचा सर्वाधिक परिणाम गरीब लोकांवर होतो, कारण त्यांच्याकडे आपली कमाई वाढवण्याचे कमी पर्याय असतात.

मुद्रास्फीती कशी नियंत्रित करता येते?

मुद्रास्फीती नियंत्रित करण्यासाठी केंद्रीय बँक अनेक उपाययोजना करतात, जसे की:

• व्याजदर वाढवणे: व्याजदर वाढवून केंद्रीय बँक खर्च कमी करण्याचा आणि मुद्रास्फीती नियंत्रित करण्याचा प्रयत्न करते.
• पैशाचा पुरवठा नियंत्रित करणे: केंद्रीय बँक पैशाचा पुरवठा नियंत्रित करूनही मुद्रास्फीती कमी करू शकते.
• सरकारी खर्च कमी करणे: सरकार आपला खर्च कमी करूनही मुद्रास्फीती नियंत्रित करू शकते.